Đối với người mới bắt đầu, việc tìm hiểu sâu về chi tiết của sưu tập đồng hồ có thể là một điều khá đau đầu – trước những cái tên tiếng Pháp khó hiểu và dãy số mã hiệu chóng mặt, mọi thứ đều trở nên phức tạp và xa lạ. Nhưng đôi khi, mọi chuyện cũng có thể đơn giản đến bất ngờ. So với thiết kế đa dạng và phức tạp của đồng hồ lặn, đồng hồ phi công rõ ràng “thuần túy” hơn nhiều; chúng cũng không mang vẻ “kiêu kỳ” như đồng hồ dự tiệc, mà kiên định với một số phong cách thiết kế kinh điển, cùng công dụng đơn giản và rõ ràng, giúp người dùng dễ dàng nắm bắt. Dưới đây, chúng ta hãy cùng khám phá sâu hơn về lịch sử và đặc điểm của đồng hồ phi công.
Những chiếc đồng hồ đeo tay quen thuộc ngày nay thực chất được phát triển từ nhu cầu quân đội trong Thế chiến thứ nhất – binh lính buộc đồng hồ vào cổ tay để tiện lợi và bền bỉ.
Ví dụ nổi tiếng nhất, có lẽ là chiếc đồng hồ đeo tay nam hiện đại đầu tiên, chính là Santos-Dumont của Cartier. Năm 1904, Louis Cartier đã chế tác chiếc đồng hồ này theo yêu cầu của phi công Alberto Santos-Dumont. Đáng chú ý, thương hiệu đồng hồ Thụy Sĩ tiên phong Zenith đã đăng ký nhãn hiệu cho hai từ “Pilote” và “Pilot” vào năm 1888 và 1904, giúp họ đến nay vẫn độc quyền in dòng chữ “Pilot” trên mặt đồng hồ.
Xem thêm: Tại sao chỉ Zenith được in chữ “Pilot” trên đồng hồ của hãng
Đồng hồ Santos-Dumont cuối cùng được ra mắt công chúng vào năm 1911. Còn Zenith từng chế tác một chiếc đồng hồ phi công cho Louis Blériot khi ông bay qua eo biển Manche năm 1909. Hai mẫu đồng hồ này có phong cách thiết kế hoàn toàn khác biệt – nền tảng trang sức của Cartier thể hiện qua vỏ vuông tinh xảo, trong khi tác phẩm của Zenith trông giống một chiếc đồng hồ hàng hải. Từ đó, Cartier Santos dần giảm tính chuyên dụng cho phi công, chuyển sang phong cách dự tiệc; nhưng Pilot của Zenith lại có ảnh hưởng lâu dài hơn đến thiết kế đồng hồ phi công sau này.
Thời điểm thực sự định hình thiết kế đồng hồ phi công biểu tượng nhất là trong Thế chiến thứ hai, và cả hai phe đều đóng góp. Phi công Không quân Hoàng gia Anh (RAF) chủ yếu đeo đồng hồ loại 6B/159 do Omega, Longines và Jaeger-LeCoultre chế tác, với mặt số đen hoặc trắng. Để dễ đọc nhanh, chúng sử dụng kim hình quả lê truyền thống và số Arabic đơn giản. Dù không hoàn toàn phù hợp với tiêu chuẩn thẩm mỹ đồng hồ phi công hiện đại, chúng vẫn là công cụ quan trọng. Tương tự, đồng hồ A-11 do Elgin, Waltham và Bulova sản xuất cho quân đội Mỹ cũng tuân thủ nguyên tắc đơn giản, thiết thực. Một bước tiến lớn xuất hiện trên phiên bản phát triển của 6B/159 là CK2129 “Weems”: nó có vòng bezel xoay giúp phi công tính kinh độ. Ý tưởng về đồng hồ phi công hỗ trợ tính toán sau này được đánh giá cao và ứng dụng rộng rãi.
Đồng hồ của Không quân Đức (Luftwaffe) có lẽ là yếu tố đóng góp lớn nhất cho hình ảnh đồng hồ phi công hiện đại, điều này có thể gây ngạc nhiên với ai không rõ lịch sử. Những chiếc đồng hồ quan sát (B-Uhren) đầu tiên được sản xuất vào năm 1940 và 1941, gồm hai kiểu khác nhau. Kiểu A sử dụng số Arabic đậm và tam giác với hai chấm ở vị trí 12 giờ, giúp đọc giờ nhanh và định hướng dễ dàng, thường đặt trong vỏ lớn, thậm chí đeo ngoài áo khoác bay. Kiểu B chuyển số giờ vào vòng trong, còn vòng ngoài hiển thị phút. Năm hãng đầu tiên sản xuất đồng hồ phi công Đức (nay thường gọi là “fliegers”) là A. Lange & Söhne, Laco, Stowa, Wempe và IWC. Ngày nay, hầu hết các thương hiệu này vẫn sản xuất phiên bản hiện đại của những thiết kế biểu tượng, với mức giá từ bình dân đến sang trọng.
Sau Thế chiến, trọng tâm đồng hồ phi công chuyển từ quân sự sang lĩnh vực máy bay thương mại. Công nghệ phát triển, máy bay ngày càng phức tạp đòi hỏi phi công cần thêm công cụ hỗ trợ hành trình dài. Năm 1952, Breitling – nổi tiếng với đồng hồ bấm giờ – đã chế tác một mẫu đặc biệt theo yêu cầu của Hiệp hội Chủ sở hữu và Phi công Máy bay Mỹ, từ đó Breitling Navitimer ra đời. Đặc trưng của nó là vòng bezel trượt logarit phổ biến những năm 1940, có thể tính tốc độ trung bình, quãng đường bay, mức tiêu thụ nhiên liệu, tốc độ lên xuống, và chuyển đổi đơn vị dặm, hải lý, kilomet. Dù còn tranh cãi về việc liệu những tính năng này có cần thiết trên máy bay đã trang bị bảng điều khiển hay không, vẻ ngoài phức tạp này đã trở thành biểu tượng của đồng hồ phi công.
Tương tự, việc thay đổi múi giờ khi bay quốc tế không thể bỏ qua. Ngoài mẫu đặc biệt do Longines giới thiệu năm 1925, đồng hồ Airman của Glycine năm 1953 trở thành chiếc đồng hồ hai múi giờ sản xuất hàng loạt đầu tiên, sử dụng mặt số 24 giờ và vòng bezel xoay để theo dõi múi giờ thứ hai. Rolex nhanh chóng theo chân với GMT-Master năm 1954, thêm một cây kim để theo dõi cùng lúc 2 múi giờ. GMT-Master ban đầu dành cho phi công Pan Am, nhờ khả năng marketing mạnh mẽ của Rolex, nó nhanh chóng trở thành một trong những mẫu bán chạy nhất. GMT-Master II ra mắt năm 1981 đến nay vẫn là sản phẩm phổ biến nhất trong dòng đồng hồ phi công hai múi giờ.
Qua nhiều năm, loại đồng hồ này dần gắn với du lịch nói chung hơn là chuyên dụng cho phi công. Tuy nhiên, có sự khác biệt quan trọng giữa hai dòng đồng hồ hai múi giờ. Và giờ đây thì gần như bất kể hãng nào cũng sẽ làm được 2 kim GMT được điều chỉnh độc lập
Đồng hồ GMT cho du khách (Traveller GMT): Kim giờ chính có thể điều chỉnh riêng (thường qua nấc đầu tiên của núm vặn), phù hợp người thường xuyên di chuyển qua múi giờ – giờ địa phương thay đổi theo kim chính, còn giờ quê nhà hiển thị bởi kim GMT.
Đồng hồ GMT cho dân văn phòng (Office GMT): Ngược lại, kim GMT có thể điều chỉnh độc lập, trong khi kim chính cố định, rất phù hợp nhân viên thường tham dự họp múi giờ khác – kim chính luôn hiển thị giờ địa phương, còn kim GMT có thể nhanh chóng đặt thành múi giờ cuộc họp.
Nếu bài viết này khiến bạn nảy sinh ý định mua sắm, bạn sẽ ngạc nhiên khi thấy sự đa dạng của đồng hồ phi công. Từ dòng Big Pilot nổi tiếng của IWC đến Seiko 5 Sports GMT với giá cả phải chăng, và thiết kế cũng vô cùng đẹp mắt.
